Σύντομη ιστορική αναδρομή

Πρώτος Έλληνας μετανάστης της Ν.Ζ. θεωρείται ένας αξιωματικός του εμπορικού πλοίου με το επώνυμο Κώστας και καταγωγή από τη Μάνη. Έφθασε το 1798 με ολλανδικό πλοίο που βυθίστηκε έξω από το σημερινό Dunedin. Ο τάφος του, με ημερομηνία θανάτου 2-4-1840, λέγεται ότι βρισκόταν στο Dunedin, αλλά δεν μπόρεσε να επισημανθεί (πληροφ. Θ.Χατζής).

Στα μέσα της δεκαετίας του 1830 λέγεται ότι ήλθε ο καπετάν Οικονόμου, που εγκαταστάθηκε στη Ν.Ζ. και παντρεύτηκε πριγκήπισσα των Maori(πληροφ. Θ.Χατζής). Απ' ότι μπορούμε να γνωρίζουμε υπάρχουν σήμερα μερικά άτομα ελληνικής καταγωγής που παντρεύτηκαν Μαορί. Στα μέσα της δεκαετίας του 1840 ήλθε ο πρώτος Έλληνας για τον οποίο έχουμε στοιχεία. Πρόκειται για τον Παναγιώτη Μάγγο, ο οποίος γεννήθηκε στη Σύρο, με ρίζες από τη Χίο. Με την ανακάλυψη του χρυσού εγκαταστάθηκε στη Lyellως χρυσοθήρας και έκτισε εκεί ξενοδοχείο και ταχυδρομείο. Παντρεύτηκε και απέκτησε 14 παιδιά στα οποία έδωσε ελληνικά ονόματα. Τοπρώτοτοονόμασε"Έλληνα" (Conaghan P., The Mangos Family of the Lyell, 1978). Τέλος, αναφέρεται και ο Nikolsonπου καταγόταν από την Κρήτη, με αρχικό επώνυμο Νικολουδάκης (πιθανόν να πρόκειται για την οικογένεια Νικολουδάκη της κοινότητας Ελεύθερνας - επαρχία Μυλοποτάμου).

Η ανακάλυψη του χρυσού το 1863 στο νότιο νησί προσέλκυσε πολλούς Έλληνες που ταξίδεψαν στη Ν.Ζ. από την Αμερική, την Αυστραλία και την Ελλάδα. Οι περισσότεροι προέρχονταν από τα Επτάνησα βοηθούμενοι στη ναυτολόγησή τους από την αγγλική κατοχή (ως το 1864). Από αυτούς τους πρώτους Έλληνες χρυσοθήρες παρέμειναν, κυρίως στο νότιο νησί, 25 άτομα που συναντώνται στην απογραφή του 1874 (CENSUS1874) ως μέλη του ελληνικού ορθοδόξου δόγματος. Μεταξύ τους αναφέρεται μόνο μια γυναίκα.

Το 1886 καταγράφονται 46 άνδρες και 2 γυναίκες από τους οποίους 10 είναι εγκαταστημένοι στο Aucklandκαι 9 στο Wellington. Την ίδια χρονιά ο συνολικός πληθυσμός της αποικίας φθάνει τους 578.482 κατοίκους. Από το 1897 κι ύστερα έχουμε πλέον λεπτομερή καταγραφή των αφίξεων των Ελλήνων μεταναστών: το 1897 έρχονται 2, 3 το 1898, 7 το 1899 και 10 το 1900. Όλοι σχεδόν είναι άνδρες και ένα αγόρι. Διαπιστώσαμε ότι από την εποχή εκείνη περίπου αυξάνει ο αριθμός των ναυτικών που εγκαταλείπουν τα πλοία τους και διαφεύγουν - σαν έποικοι. Αξιοπρόσεκτο είναι ότι ορισμένοι Έλληνες έρχονται μέσω Αμερικής.

Με βάση το Registerτου 1917 (είδος ληξιαρχικού καταλόγου) και τον οδηγό της πρωτεύουσας της χώρας το "StonesWellingtonDirectory" (1891 και μετά), οι πρώτοι επώνυμοι μετανάστες φέρεται να είναι οι ακόλουθοι: Ο _Ιθακήσιος_ Νικόλαος Φερνάντος ή Μάντζαρης, έφθασε το 1873 και πέθανε το 1924. Έφερε τον Αντώνιο Ανδριανάτο το 1889, ο οποίος προσκάλεσε τον Ιωάννη Ανδριανάτο το 1899. Ο Παναγιώτης Γαρμπής έχει ήδη κατάστημα ψαρικών το 1891 στην CubaSt. 63 - Wellington. Ο Χαράλαμπος Γαλάτης έχει κι αυτός κατάστημα ψαρικών το 1897 στο LambtonQuay109 και στη συνέχεια εστιατόριο. Έφερε τους Ευστάθιο Γαλάτη (1913) και Γεώργιο Γαλάτη, καθώς και τους Αντώνιο και Γρηγόριο Καραντζή το 1903. Ο Ευγένιος Μεταξάς το 1904, οι Διονύσιος και Ιπποκράτης Καραντζής έρχονται το 1909. Ο τελευταίος, 15 χρόνια αργότερα θα φέρει τους Γαλάνηδες από τα Κύθηρα (Τσιρίγο). Οι Πιππαίοι έρχονται το 1910, ο Παναγιώτης Κολυβάς το 1915, ο Γ.Καλλίνικος το 1916. Οι πρώτοι Ιθακήσιοι (Θειακοί) έφεραν τους Κεφαλονήτες: ο Ιωάννης Μπερδεμπές ζει ήδη στη Ν.Ζ. από το 1879, ο Σπύρος Μπερδεμπές έρχεται το 1903, ο Αλέξανδρος Καμπίτσης είναι στη Ν.Ζ. από το 1902. Ακολουθούν οι Γερ. Καμπίτσης και Βασ. Σταμουλάτος το 1907 και ο Παναγ. Μουρελάτος το 1911 και οι Ακαρνάνες, από την Καντήλα, αδελφοί Διονύσιος και Πέτρος Γεροντής. Από το Πλωμάρι της Λέσβου ήλθαν: οι Γεώργιος και Αντώνιος Μαστρογεωργίου το 1913, οι Δημήτριος και Εμμανουήλ Αντωνάρας, ο Αντώνιος Τζανής, ο Εμμανουήλ Μουντζούρης, ο Απόστολος Βάμβουρας κ.ά. Από τη Σάμο κατάγονται οι Χατζηγιαννάκηδες, οι οποίοι ήλθαν πολύ νωρίς χωρίς όμως να μπορέσουν να ιδρύσουν οικογενειακή "δυναστεία" με συνέχεια, παραμένει όμως αρκετά σημαντική η παρουσία των Σαμιωτών στο Wellington. Μεμονωμένοι μετανάστες ήταν οι: Νικόλαος Γράφας ή Γραφανάκης, από τη Σάμο το 1906, Μιχαήλ Πάππας, από την Κύπρο το 1910, Αθανάσιος Αζέλης, από την Ήπειρο το 1904, Δημήτριος Μελβίλης, ο "Μωραίτης" το 1905. Από την Επισκοπή Καλάμου (νησάκι που και αυτό περιλαμβάνονταν στα Ιόνια και εξαρτάται από την Ιθάκη) πρώτος ήλθε το 1913 ο Διονύσιος Μπουλιέρης και πολύ αργότερα, το 1930, ακολούθησαν οι πρώτοι μετανάστες από την παρακείμενη νησίδα Καστό όπως και από την κοινότητα Καντήλας της Ακαρνανίαςπου ήταν συνδεδεμένη με τα αντικρινά νησιά Κάλαμος και Καστός, οι Ιωακείμ και Αθανάσιος Γιαννούτσοι. Ο Βασίλειος Βλαδές από το Βυθό της επαρχίας Βοίου Μακεδονίας που ήλθε στη Ν.Ζ. το 1924 θα γίνει ο πρώτος της σειράς των Μακεδόνων μεταναστών. Η Καντήλα, ο Καστός, ο Κάλαμος με τους Ιθακήσιους ή Κεφαλλήνες συγγενείς τους και το Πλωμάρι αποτελούν τις μεγάλες πηγές μεταναστών στη Ν.Ζ.

Από το 1901 ως το 1915 ο μέσος όρος αφίξεων Ελλήνων μεταναστών είναι 14 άτομα ετησίως. Τα επόμενα πέντε χρόνια ο δείκτης πέφτει στα 9-10. Ανάμεσα στο 1897 και 1920 υποτίθεται ότι προστίθενται στους ήδη προϋπάρχοντες Έλληνες μετανάστες άλλα 320 άτομα. Η απογραφή όμως του 1920 δίνει μόνον 66 Έλληνες και 4 Ελληνίδες, γεγονός που σημαίνει ότι ένας σημαντικός αριθμός 250 ατόμων ήλθε και έφυγε κερδίζοντας τον τοπικό χαρακτηρισμό "Birdsofpassage" που μπορεί όμως να συνδεθεί με την ευρύτερη κατηγορία των μεταναστών που δεν "ριζώνουν".

To1924 στο Κατάλογο των ατόμων στους οποίους εδόθη η Νεοζηλανδική υπηκοότητα το "CumulativeRollofPersonsNaturalisedinN.Z." εμφανίζεται η ακόλουθη καταγραφή του ανδρικού πληθυσμού Ελλήνων μεταναστών κατά περιοχές (στον πίνακα αυτόν πρέπει να προστεθούν και 4 Ελληνίδες):

H εγκατάσταση Ελλήνων από τη Ρουμανία στη Ν.Ζ. πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος του I.R.O. (InternationalRefugeeOrganization), οργανισμού του Ο.Η.Ε, που κατά την περίοδο εκείνη είχε αναλάβει την αποκατάσταση προσφύγων από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μέσω Ελλάδας και Ιταλίας ταξίδεψαν στη Ν.Ζ. σε τρεις αποστολές, Μάϊος, Αύγουστος και Δεκέμβριος 1951, προκαλώντας την πληθυσμιακή έκρηξη της ελληνικής παροικίας. Συνολικά ήλθαν 1020 άτομα. Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβάνονται και εκείνοι που μετανάστευσαν στη Νέα Ζηλανδία από τη Βουλγαρία και τη Ρωσία και όσοι προέρχονταν από τους διωχθέντες της Τουρκίας, Αιγύπτου, κλπ. Σ' ένα ποσοστό περίπου 60% εγκαταστάθηκαν στο Wellington, ενώ οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν σε μικρές πόλεις, βρίσκοντας εργασία κυρίως ως δασικοί εργάτες. Εκεί ήλθαν σ' επαφή με τις κατά τόπους μικρές εστίες παλαιών Ελλήνων μεταναστών. Στο Wellingtonήλθαν σε σύγκρουση με την Πανελλήνια Ένωση με αποτέλεσμα να προχωρήσουν μαζί με τους διαφωνούντες στην ίδρυση του συλλόγου Απόλλων. Αργότερα, τον Δεκέμβριο 1952, άρχισαν την έκδοση της εφημερίδας _Ελληνική Σάλπιγξ, η οποία έγινε η επίσημη φωνή ολόκληρης της Παροικίας. Ιδρυτής και αρχισυντάκτης της ήταν ο Πάνος Παπαφλωράτος.

Το 1971 οι Έλληνες της Ρουμανίας που είχαν συνάψει μικτούς γάμους με Ρουμάνους και Ρουμάνες, ίδρυσαν χωριστή Κοινότητα-Εκκλησία με την επωνυμία RomanianOrthodoxChurch"SantaMaria". HΡουμανική Κοινότητα αριθμεί σήμερα 50 μέλη. Από τον κατάλογο των Ελλήνων του Wellington, διαπιστώνουμε ότι συχνά κατοικούν στις ίδιες γειτονιές και δρόμους με τους καθ' εαυτό Έλληνες. Ίσως έχουμε εδώ μία ένδειξη ότι στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας οι διάφορες αυτές ομάδες συζούν πιο αρμονικά απ' ότι στο εσωτερικό των εθνικών πολιτιστικών συλλόγων, που όπως βλέπουμε, τείνουν να σπάσουν σε τοπικές ενώσεις ή αδελφότητες.

Μετά την άφιξη στη Ν.Ζ των Ελλήνων της Ρουμανίας και μέχρι σχεδόν το τέλος της δεκαετίας του'60, ο μέσος όρος των Ελλήνων μεταναστών ανέρχεται στα 66 άτομα το χρόνο. Από το 1961 ως το 1966 παρατηρείται μια κάθετη άνοδος των αφίξεων που φθάνουν τα 183 άτομα ετησίως: είναι όπως ξέρουμε η περίοδος της δεύτερης μεγάλης Ελληνικής μετανάστευσης του 20ου αιώνα που αφαίρεσε από την Ελλάδα το 9% του πληθυσμού της. Στην αύξηση αυτή συνέβαλε και η εφαρμογή από το 1961 του προγράμματος της Δ.Ε.Μ.Ε. (Διακυβερνητική Επιτροπή Μεταναστεύσεως Ευρώπης)_ στα πλαίσια του οποίου εκλήθησαν να μεταναστεύσουν στη Ν.Ζ. 268 νέες κοπέλες από διάφορα μέρη της Ελλάδας, χωρίς να υπόκεινται στις διαδικασίες που ίσχυαν για τους κανονικούς μετανάστες (πρόσκληση συγγενούς που έμενε στη χώρα από δύο τουλάχιστον χρόνια). Είχαν μόνο τη συμβατική υποχρέωση να εργαστούν για δυο χρόνια στη χώρα υποδοχής. Οι περισσότερες εγκαταστάθηκαν και εργάστηκαν στο Wellington. Και οι νέοι αυτοί μετανάστες προερχόντουσαν κυρίως από τα παλαιότερα κέντρα που ήταν: η Ιθάκη, Κεφαλονιά, Καντήλα, το Πλωμάρι, ο Βυθός. Αρκετοί ήλθαν επίσης από την Κρήτη. Το 1966 κατεγράφησαν 1178 Έλληνες γεννηθέντες στη Μητροπολιτική Ελλάδα. Ο επόμενος πίνακας μας δίνει την κατανομή τους κατά γεωγραφικά διαμερίσματα (Burnley, ΤheGreeks1970).

Την ίδια χρονιά - 1966 - οι Έλληνες που ήλθαν από περιοχές εκτός Ελλάδος (από Ρουμανία κ.ά.) υπολογίζονται σε 1.472 άτομα.

Oσυνολικός πληθυσμός Ελληνικής καταγωγής της Νέας Ζηλανδίας υπολογίζεται σε 5.500 άτομα, περίπου.

1.2.2 Γεωγραφική κατανομή

Η μεγάλη πλειοψηφία των ομογενών που ζουν σήμερα στη Νέα Ζηλανδία κατοικούν στο Ουέλινγκτον. Οι υπόλοιποι κατοικούν σε ορισμένες πόλεις της Αυστραλίας, όπως το Ωκλαντ (500-700), το Κράϊστστερτς (300-500), το Πάλμερστον (100) και το Ντάνιντιν (30).

 

Ελληνικά σχολεία

Στις 14 Μαρτίου 1937 κατατέθηκε η ιδρυτική πράξη του _Κοινοτικού Εκπαιδευτικού Συνδέσμου_ που ιδρύθηκε στο Wellingtonσύμφωνα με τις υποδείξεις του Μητροπολίτη Αυστραλίας Τιμόθεου με κύριο στόχο τη διατήρηση της ελληνικότητας των παιδιών των μεταναστών. Επιβάλλεται και αποφασίζεται η ανάγκη πρόσληψης δασκάλας για το Σχολείο, το οποίο αρχίζει τη λειτουργία του το Μάϊο 1938. Το σχολείο λειτουργεί καθημερινά πρωί και απόγευμα. Τον πρώτο χρόνο γράφτηκαν και παρακολούθησαν 30 μαθητές. Η πρώτη φάση λειτουργίας του σχολείου διήρκεσε τρία χρόνια, μέχρι το 1941. Από τον Ιούνιο 1941 ως τον Ιούνιο 1945 παρέμεινε κλειστό.

Έχοντας υπ' όψη μας το γενικά χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των Ελλήνων εποίκων της Νέας Ζηλανδίας όπως άλλωστε και της Αυστραλίας, η σημασία ενός σχολείου είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι τα μέλη της κοινότητας που συναντήσαμε δε διατύπωσαν αίτημα αναβάθμισης της ελληνικής παιδείας στην πρωτεύουσα. Ο αριθμός όμως των παιδιών που παρακολουθούν μαθήματα ελληνικών είναι αρκετά μικρότερος από των αριθμό των παιδιών ελληνικής καταγωγής.

Σήμερα υπάρχουν στη Νέα Ζηλανδία 170 μαθητές, προερχόμενοι από οικογένειες ομογενών, οι οποίοι φοιτούν - συμπληρωματικά - στα οργανωμένα από τις ομογενειακές Κοινότητες απογευματινά σχολεία, όπου διδάσκεται η ελληνική γλώσσα, ιστορία, θρησκευτικά κλπ.

Στο Ουέλινγκτον λειτουργεί και Κατηχητικό σχολείο.

3.3 Εκπαιδευτικό προσωπικό

Όπως συμβαίνει και στην Αυστραλία, έτσι και στη Νέα Ζηλανδία οι δάσκαλοι που υπηρετούν στα απογευματινά σχολεία είναι μη προσοντούχοι (μη πτυχιούχοι).

Από το 1982 αποσπάστηκε ένας δάσκαλος από την Ελλάδα, που εκτιμάται ότι έχει συνεισφέρει σημαντικά στην αρτιότερη οργάνωση και λειτουργία των σχολείων.

3.4 Νεοελληνικές Ανώτατες σπουδές

Στη Νέα Ζηλανδία δεν υπάρχει Πανεπιστημιακό Ίδρυμα που να προσφέρει μαθήματα Νεοελληνικών ή κλασικών Ελληνικών σπουδών.