Σύντομη ιστορική ανασκόπηση
Ο κύριος όγκος της ελληνικής ομογένειας στη Γαλλία κατά τον 20ο αιώνα προήλθε από τρία μεταναστευτικά ρεύματα: των Δωδεκανησίων (1915-1919), των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου (1922-1924) και των Δωδεκανησίων της περιόδου 1947-1950 .
Οι περισσότεροι απ' τους Έλληνες που εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Γαλλία ασχολήθηκαν με το εμπόριο, και ιδιαίτερα των γουναρικών και του σφουγγαριού. Παράλληλα όμως, αναπτύχθηκε μια έντονη πολιτιστική δραστηριότητα, καθώς η Γαλλία και μάλιστα το Παρίσι ήταν μια παγκόσμια πολιτιστική μητρόπολη. Είτε παρέμειναν στη Γαλλία, είτε παλιννόστησαν στην Ελλάδα, Έλληνες διανοούμενοι και καλλιτέχνες πήραν τα φώτα τους απ' αυτό που απετέλεσε διεθνές σταυροδρόμι νεωτεριστικών πολιτιστικών ρευμάτων.
Ακριβή στοιχεία για το μέγεθος της ελληνικής ομογένειας στη Γαλλία δεν υπάρχουν. Η μη υποχρέωση των εγκαθισταμένων στο Παρίσι για δήλωση αφίξεως στην προξενική αρχή, η δυνατότητα ελεύθερης εγκατάστασης των εργαζομένων στη Γαλλία, καθώς και η ακώλυτη χορήγηση γαλλικής άδειας παραμονής στους ελληνικής προέλευσης φοιτητές δυσχεραίνουν τους ακριβείς υπολογισμούς. Πάντως, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι το σύνολο του Ελληνισμού στη Γαλλία υπολογίζεται σε 35.000-40.000 περίπου, άτομα απ' τα οποία 25.000-30.000 είναι συγκεντρωμένα στη Βόρεια Γαλλία και 10.000-15.000 στη Νότια Γαλλία. Σύμφωνα με άλλα στοιχεία οι περισσότεροι Έλληνες ζουν στο Παρίσι και δεν ξεπερνούν τα 25.000 άτομα. Οι περισσότεροι απ' αυτούς είναι συγκεντρωμένοι στη στενότερη περιοχή της γαλλικής πρωτεύουσας (περίπου 20.000), ενώ απ' αυτούς, 16.500 είναι υπό καθεστώς μόνιμης εγκατάστασης και 3.500 είναι φοιτητές ή άτομα που έχουν έρθει στο Παρίσι για περιορισμένο χρονικό διάστημα, με σκοπό την επαγγελματική μετεκπαίδευση ή άλλες επαγγελματικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Σχετικά με τη δεύτερη σημαντική εστία του Ελληνισμού της Γαλλίας, που εντοπίζεται στη Νότια Γαλλία και ιδιαίτερα στην περιοχή της Μασσαλίας, συμφωνά με στοιχεία του Γενικού Προξενείου της περιοχής, τα ελληνικής καταγωγής άτομα υπολογίζονται σε 6.000-7.000 στη Μασσαλία και σε 10.000-11.000 στην ευρύτερη προξενική περιφέρεια. Απ' αυτά δε τα άτομα, την ελληνική υπηκοότητα διατηρούν περίπου 1.800, απ' τα οποία τα περισσότερα έχουν αποκτήσει και τη γαλλική υπηκοότητα .
Μικρότερος αριθμός Ελλήνων είναι εγκατεστημένος στις πόλεις Λυών, Γκρενόμπλ, Τουλούζη, Μοντπελιέ, Αιξ-αν-Προβάνς, Λίλλη, Νίκαια, Στρασβούργο και-όσοι ασχολούνται με τα ναυτιλιακά-Χάβρη, Λα-Ροσέλ και Μπορντώ.
Πάντως οι αριθμοί αυτοί θα πρέπει να εκλαμβάνονται με αρκετή επιφύλαξη, καθώς υπάρχει ένας ταχύς ρυθμός αφομοιώσεως των Ελλήνων μεταναστών απ' τη γαλλική κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι οι Έλληνες, με την έννοια της διατήρησης εθνικής συνείδησης, είναι ενδεχομένως λιγότεροι απ' ότι δείχνουν οι παραπάνω αριθμοί.
Η ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Στη Γαλλία, όλα χα ελληνικά σχολεία λειτουργούν με τη μορφή των τάξεων μητρικής γλώσσας, τις ημέρες και ώρες που οι μαθητές είναι ελεύθεροι απ' το γαλλικό σχολείο. Το 1986, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΠΘ, λειτουργούσαν οι ακόλουθες σχολικές μονάδες: 2 νηπιαγωγεία με 42 νήπια, 26 τμήματα μητρικής γλώσσας δημοτικού με 628 μαθητές, 3 γυμνασιακά τμήματα μητρικής γλώσσας με 61 μαθητές, 3 λυκειακά τμήματα μητρικής γλώσσας με 59 μαθητές, καθώς και τμήματα ενηλίκων 26 τον αριθμό, στα οποία φοιτούσαν 276 άτομα. Κατά την ίδια εποχή, οι αποσπασμένοι απ' την Ελλάδα εκπαιδευτικοί ανέρχονταν σε 30 εκ, των οποίων 1 ήταν νηπιαγωγός, 24 ήταν δάσκαλοι και 5 υπηρετούσαν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση..
Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία [Σ.ΣΕΔΕ 1991] στα τμήματα πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης φοιτούσαν 581 μαθητές, στα τμήματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνασιακής-λυκειακής) φοιτούσαν 138 μαθητές, στα τμήματα ενηλίκων φοιτούσαν 425 άτομα, ενώ αναφέρονται και 42 φοιτώντες σε προπαρασκευαστικά τμήματα για το γαλλικό απολυτήριο (baccalauréat).
Ως προς τη γεωγραφική κατανομή των σχολείων και τους λειτουργούντες φορείς, πρόσφατη πηγή [ΥΠΕΞ 1992:136] αναφέρει ότι:
Στην περιφέρεια Παρισίων και περιχώρων, λειτουργούν με τη φροντίδα των κατά τόπους Ελληνικών Κοινοτήτων: 2 Νηπιαγωγεία, 1 Τμήμα Υποδοχής μαθητών που δε μιλούν ελληνικά, 2 βοηθητικά τμήματα για μαθητές με ελλείψεις στην ελληνική γλώσσα, 1 εξαθέσιο, 1 τριθέσιο και 3 μονοθέσια Δημοτικά σχολεία, 1 Γυμνάσιο και Λύκειο, 2 τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις του baccalauréatκαι τέλος 3 τμήματα ενηλίκων 9μογενών και αλλοδαπών. Στην ίδια περιφέρεια λειτουργούν επίσης, με τη φροντίδα Γης Ιεράς Μητροπόλεως Γαλλίας, 1 τριθέσιο δημοτικό σχολείο και ένα Γυμνάσιο και Λύκειο, τα οποία λειτουργούν επί ημερησίας 3άσεως. Επισημαίνεται επίσης ότι κυρίως στη γαλλική πρωτεύουσα, λειτουργούν αρκετοί ιδιωτικοί οργανισμοί εκμαθήσεως της ελληνικής γλώσσας. Στην επαρχία και συγκεκριμένα στις πόλεις Γκρενόμπλ, Καν, Άιγκλ, Λίλλη, Μπισβιλέρ, Μπορντώ, Σαιντ Ετιέν και Στρασβούργο λειτουργούν, με τη φροντίδα των κατά τόπους Κοιλοτήτων και της Εκκλησίας μονοθέσια Δημοτικά σχολεία, Μεταδημοτικά τμήματα, καθώς και τμήματα Ενηλίκων για τη διδασκαλία ων Νέων Ελληνικών σ' ενήλικες ομογενείς και αλλοδαπούς. Στη Νότιο Γαλλία λειτουργούν5 Δημοτικά σχολεία (2 στη Μασσαλία, και από 1 στο Πορτ-ντε-Μπουκ, Πορτ-Σαιν Λουί ντυ Ρον και Μαρινιάν). Επιπλέον, στη Μασσαλία λειτουργούν και τμήματα ενηλίκων.
Σχετικά με τα διδασκόμενα μαθήματα, στα τμήματα μητρικής γλώσσας διδάσκονται τα προβλεπόμενα απ' τη νομοθεσία για την ελληνόφωνη εκπαίδευση μαθήματα, δηλαδή ελληνική γλώσσα, θρησκευτικά, ιστορία και γεωγραφία. Στα τμήματα για το γαλλικό baccalauréat, που λειτουργούν στο Παρίσι, διδάσκεται μόνο η ελληνική γλώσσα. Στα τμήματα αυτά το πρόγραμμα υπαγορεύεται απ' τις ανάγκες των μαθητών και η διδακτέα ύλη προσαρμόζεται σε αυτή που ορίζει το γαλλικό πρόγραμμα, με σκοπό να καταστούν ικανοί οι μαθητές ν' ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των εξετάσεων για το απολυτήριο αυτό. Τέλος στα τμήματα ενηλίκων, στα οποία φοιτούν, εκτός από Έλληνες, και αλλοδαποί, διδάσκεται η ελληνική γλώσσα. Στα πιο προχωρημένα απ' αυτά πληροφορούμαστε ότι, όπου ο βαθμός γνώσης της ελληνικής γλώσσας το επιτρέπει, γίνεται ευρύτερη προβολή του ελληνικού πολιτισμού, με τη διδασκαλία ελληνικών χορών, μουσικής και τραγουδιού.
Ι. Μότσης