Σύντομη ιστορική ανασκόπηση

Ο ελληνισμός της Αιθιοπίας τοποθετείται στο τέλος του 19ου με αρχές του 20ού αιώνα αν και η πρώτη ελληνική παρουσία εντοπίζεται κατά την ελληνιστική περίοδο. Η πρώτη ελληνική παροικία στην Αιθιοπία ανάγεται στις αρχές του18ου αιώνα, με την άφιξη των ελλήνων βιοτεχνών και ναυτικών στην Αβησσυνία

και επισφραγίζεται με την ίδρυση, από το Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας, της Μητροπόλεως Αξώ­μης, το 1908». Το πρώτο κύμα μαζικής μετανάστευσης προς την Αιθιοπία πραγματοποιή­θηκε γύρω στο 1980. Οι πρώτες Ελληνικές κοινότητες θα συσταθούν τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα.

Σε σύντομο διάστημα μετά την εγκατάσταση τους στη χώρα, οι Έλληνες θα αρχίσουν να διαπρέπουν τόσο στον εμπορικό-επιχειρηματικό τομέα, όσο και στον επιστημονικό-πνευματικό. Δε θα είναι λίγοι οι Έλληνες που θα εργαστούν κοντά στον Αυτοκράτορα Σελασσιέ, είτε ως σύμβουλοι, είτε ως ανώτεροι υπάλληλοι κλπ. Ο προσωπικός μάλιστα γιατρός του Αυτοκράτορα ήταν Έλληνας, ο Ιάκωβος Ζερβός. Οι Έλληνες έμποροι και επιχειρηματίες θ' αποκτήσουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια και κύρος. Οι Έλληνες της Αιθιοπίας δε διακρίθηκαν μόνο στις επιχειρήσεις, αλλά αντίθετα έδειξαν ενδιαφέρον και κλίση προς την επιστήμη και τις τέχνες, χωρίς φυσικά να λείψουν και οι Έλληνες που εργάστηκαν ως υπάλληλοι ή εργάτες. Ο Ανδρέας Καββαδίας υπήρξε ο εκ­δότης της πρώτης εφημερίδας στην Αιθιοπία. Φυσικά δεν έγιναν όλοι πλούσιοι, αλλά η οικονομική κατάσταση της παροικίας, τον καιρό της ακμής της, ήταν πολύ καλή. Στο μό­νο τομέα που όσο και να ψάξει κανείς δε θα βρει Έλληνα είναι η πολιτική.

Η οργάνωση των Ελλήνων σε κοινότητες και σε διάφορους συλλόγους θα αρχίσει τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Τα πιο ευκατάστατα μέλη της παροικίας θα πρωτο­στατήσουν στην ίδρυση των κοινοτήτων και με την οικονομική τους βοήθεια θα κτιστούν τα σχολεία και οι ναοί των ελληνικών κοινοτήτων. Ελληνικές κοινότητες δημιουργήθηκαν ην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, την Ασμάρα, την Ντίρε Ντάουα κλπ.

Το θέμα της παροχής ελληνικής εκπαίδευσης στα ελληνόπουλα θ' απασχολήσει από νωρίς την παροικία, που για το σκοπό αυτό δε θα ιδρύσει ένα σημαντικό αριθμό σχολείων. Θα κτιστούν:

-          στην Αντίς Αμπέμπα:

      α) δύο νηπιαγωγεία: το κοινοτικό και το Διαμάντειο νηπιαγωγείο

      β) δύο δημοτικά: το κοινοτικό και η Ζέκειος δημοτική σχολή

      Υ) δύο γυμνάσια: της κοινότητας και το Μίχειον Γυμνάσιο-Λύκειο

-          στην Ασμάρα:

α) δύο δημοτικά: το κοινοτικό και η Παπαφιλίπειος Δημοτική Σχολή

β) το Σχολαρχείο της κοινότητας

-          στην Ντίρε Ντάουα το Μπολολάκειο Δημοτικό Σχολείο

-          στο Ντέπι-Ντόλο δημοτικό σχολείο

Με χρήματα της ελληνικής κοινότητας της Αντίς Αμπέμπα, κτίστηκε επίσης το μητρο­πολιτικό μέγαρο και το κτίριο της ελληνικής κοινότητας, ενώ ιδρύθηκε γηροκομείο και οι­κοτροφείο για τους οικονομικά ασθενείς πάροικους. Στην Ασμάρα, θα δημιουργηθεί η Δερβινιώτειος Λέσχη και στην Ντίρε Ντάουα η κοινοτική αθλητική Λέσχη.

Ο ελληνισμός της Αιθιοπίας θα ευημερεί ως τα μέσα της δεκαετίας του 70, οπότε θα επέλθουν ριζικές αλλαγές στο υφιστάμενο οικονομικοπολιτικό καθεστώς της χώρας. Η διακυβέρνηση του αυτοκράτορα Σελασσιέ μαζί με το γεγονός ότι η πλειοψηφία των Αι­θιόπων ήταν χριστιανοί δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες για την εγκατάσταση και εξέλι­ξη του ελληνικού στοιχείου στη χώρα. Οι σχέσεις με τον αιθιοπικό λαό αλλά και με τις τοπικές αρχές υπήρξαν πάντοτε πολύ καλές και το γεγονός της κοινής θρησκείας, παρά το διαφορετικό δόγμα, συνέτεινε προς την κατεύθυνση αυτή. Η κοινή θρησκευτική πίστη συνέβαλε μάλιστα στην ύπαρξη αρκετά υψηλού ποσοστού μικτών γάμων, κυρίως Ελλή­νων με Αιθιοπίδες. Η ανατροπή του Σελασσιέ, η επικράτηση ενός μαρξιστικού, σοβιετι­κού τύπου, καθεστώτος, η εχθρική στάση απέναντι στους ξένους και η πραγματοποίηση των εθνικοποιήσεων των περιουσιών σημαίνουν την αρχή του τέλους του ελληνισμού της Αιθιοπίας. Ενώ λίγο πριν την επικράτηση του Μεγκίστου, ο ελληνισμός ανέρχεται σε 3.000 περίπου, αμέσως μετά, με την εφαρμογή των πρώτων εθνικοποιήσεων, οι Έλληνες αρχίζουν να εγκαταλείπουν την Αιθιοπία σχεδόν μαζικά. Πρώτοι έφυγαν οι πιο ισχυροί οι­κονομικά πάροικοι, που έχασαν ή κινδυνεύουν να χάσουν και τα περισσότερα από το νέο καθεστώς. Σιγά σιγά ακολούθησαν και οι υπόλοιποι, σηματοδοτώντας τη φθίνουσα πο­ρεία του ελληνισμού και σε αυτή τη χώρα της Αφρικής.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών, οι Έλληνες της Αιθιοπίας δεν ξεπερνούν σήμερα τους 500 [ΥΠΕΞ, 1992: 62]. Σύμφωνα με άλλες πηγές, ο αριθμός των Ελλήνων δεν ξε­περνά τους 350 [Ελληνοαιθιοπικός Σύλλογος]. Οι πολιτικές εξελίξεις του 1975 οδήγησαν στο μαζικό επαναπατρισμό του συνόλου του ελληνισμού της Αιθιοπίας. Οι περισσότεροι έχασαν λόγω των εθνικοποιήσεων, τις περιουσίες που διέθεταν εκεί, χωρίς να τους δοθεί καμία αποζημίωση. Αρκετοί μάλιστα από αυτούς που γύρισαν στην Ελλάδα ήταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση.

Ένας σημαντικός αριθμός Ελλήνων που διαμένει ακόμα στη χώρα προέρχεται από μι­κτούς γάμους. Εκείνο που δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο είναι αν στους αριθμούς περιλαμβάνονται και 250-300 Έλληνες μιγάδες, παιδιά μικτών κυρίως γάμων. Αυτοί επειδή δεν είναι δημοτολογημένοι οι ίδιοι ή οι πατεράδες τους στα ελληνικά δημοτολόγια δε θεωρούνται επισήμως Έλληνες και δεν μπορούν ν’ αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια, παρ' όλο που ομιλούν την ελληνική γλώσσα, έχουν ελληνική συνείδηση, συμμετέχουν σε όλες τις εκδηλώσεις της ελληνικής κοινότητας, καιορισμένοι μάλιστα διαθέτουν κι ελληνικά διαβατήρια.

Ηπλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν απομείνει είναι εγκατεστημένοι στην περιοχή της πρωτεύουσας, Αντίς Αμπέμπα, ενώ γύρω στους 50 περίπου διαμένουν στην περιοχή της Ντίρε Ντάουα. Οι Έλληνες που εξακολουθούν να διαμένουν στην Ασμάρα είναι ελάχιστοι πια, λόγω της πολεμικής κατάστασης που επικρατούσε στην περιοχή της Ερυθραίας ως το 1991.

Σήμερα, οι Έλληνες με οικονομική επιφάνεια είναι ελάχιστοι. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, ενώ υπάρχουν και αρκετοί άποροι. Η διαφαινόμενη βελτίωση της πολιτικοοικονομικής κατάστασης αποτελεί ενθαρρυντικό σημάδι για τη διατήρήση έστω και του μικρού αυτού ελληνικού πυρήνα στην Αιθιοπία.

Η ελληνόγλωσση εκπαίδευση

Η ελληνική παροικία, από νωρίς, ενδιαφέρθηκε για την ίδρυση σχολείων και τη λειτουργία ελληνικών εκπαιδευτηρίων. Στο παρελθόν, τα ελληνικά σχολεία στην Αιθιοπία ήτα πολυπληθή και παρείχαν αξιόλογη ελληνική εκπαίδευση. Το γεγονός αυτό, και επιπλέον η δυνατότητα πρόσβασης ως και σε δευτεροβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης συνέβαλε στη μη διασπορά των Ελλήνων μαθητών σε αλλόγλωσσα, κυρίως ευρωπαϊκά, σχολεία.

Σήμερα, τα σχολεία είναι αμιγή ελληνικά, ενώ γίνεται διδασκαλία και της αιθιοπικής γλώσσας. Στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, λειτουργεί δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο Παράλληλα, στα πλαίσια της ελληνικής κοινότητας, υπάρχει και οικοτροφείο, ενώ η λειτουργία του αγγλόφωνου τμήματος του ελληνικού σχολείου απεδείχτηκε επιτυχής, καθώς φοιτούν σε αυτό πάνω από 300 μαθητές, κυρίως Αιθίοπες αλλά και παιδιά άλλων εθνικοτήτων (κυρίως Ευρωπαίων) και έχει αποκτήσει καλή φήμη. Οι μαθητές του αγγλικού τμήματος πληρώνουν δίδακτρα, τα οποία αποτελούν μέρος των κοινοτικών εσόδων.

Ο αριθμός των παιδιών που φοιτούν στο ελληνόφωνο τμήμα των ελληνικών εκπαιδευτηρίων συνεχώς μειώνεται, όπως είναι φυσικό. Σήμερα, υπολογίζεται ότι φοιτούν σ' αυτά (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο) περίπου 68 μαθητές. Ως το 1987, το δημοτικό σχολείο είχε μόνο του, πάνω από 100 μαθητές.

Η πλειοψηφία των παιδιών είναι μιγάδες Έλληνες που προέρχονται από μικτού* γάμους.

Προβληματισμοί υπάρχουν για το μέλλον της ελληνικής εκπαίδευσης στην Αιθιοπία καθώς ο αριθμός των Ελλήνων μαθητών μειώνεται συνεχώς σε αντίθεση με το αγγλόφωνο τμήμα που παρουσιάζει αυξητική τάση. Υπάρχουν σκέψεις για τη μετατροπή των ελληνικών σχολείων από αμιγώς ελληνικά σε δίγλωσσα (με δεύτερη γλώσσα την αγγλική) ώστε να διατηρηθεί η ύπαρξη τους. Οι υποστηρικτές αυτής της πρότασης προτάσσουν το φιλελληνικό ρόλο που ήδη διαδραματίζει το αγγλικό τμήμα των ελληνικών εκπαιδευτηρίων, ανάμεσα στους Αιθίοπες μαθητές και την προβολή του ελληνικού πολιτισμού.